Hınıs

İLÇE HAKKINDA GENEL BİLGİLER:

TARİHÇE

Milattan önce 1400'lerde kurulmuş Hınıs... Ahmet Yesevi dergahının ışık yüzlü alperenlerince daha önce içten fethedilen Türk ili haline gelen ilçe, 1071'den itibaren resmen bir Türk yurdu olmuş. Ayni Tezkeresi'nde, bugün 79 köyü ve 73 mezrası bulunan ilçenin Osmanlı dönemlerindeki durumu şöyle aktarılıyor: "Hınıs, Osmanlı idaresi teşkilatında Erzurum eyaletinin bir sancağıdır. 281.440 akça hassı ve 60 cebelusu (askeri) vardır. 9 Zeameti ve 435 tımarı bulunmaktadır." Osmanlı dönemlerinde toprak ve kısmen de idari bölümünün ifadesi olan dirlik düzeninin Zeamet ve Tımar gibi önemli çeşitlerinin yine önemli sayıda Hınıs İlçesi'nde bulunması, buranın o dönemdeki ehemmiyetini arzetmekte. Hınıs'ın en görkemli tarihi eseri kalesidir.

Evliya Çelebi, bu kalenin Azerbaycan hükümdarlarından Uzun Hasan'ın amcası tarafından yaptırıldığını belirtmekte ve kendi gözlemiyle kalede ikibini aşkın askerin bulunduğunu ifade etmektedir. Hınıs için "levent sipahisi pek çoktur" diyen Çelebi, bu yöre insanının cesur, yürekli ve mert olduğunu belirtir. Çelebi Hınıs kalesini seyahatnamesinde şöyle tasvir etmektedir: "Erzurum'dan buraya üç konak yerdedir. Altun Halkalı köprüden daha yukarı ve kısadır. Kalesi yüksek ve yalçın bir tepenin üzerinde yapılmıştır. Dört köşe şeddadi dimdik bir kale'dir. Kale civarı çukur yerdedir, ama her tarafı göklere baş kaldırmış yalçın kayalardır. Havalisi de kayalıktır. Kalenin doğu tarafında tatlı bir su akar. Kalenin aşağı tarafında duvar dibinde sanatkar üstad, suyun ağzına demir bir kafes yaptırmıştır. Su bu kafesten geçerek kaleye gelir. Sonra birçok bostanlara taksim olunur. Demir kafesten sudan başka birşey geçmez. Kale kapısı bu akan suyun çıktığı yere, kaynağına yakındır.

COĞRAFİ YAPI

Hınıs ilçesi Erzurum ilinin güneyinde engebeli ve çevresi dağlarla kaplı 1720 rakımlı ova üzerinde kurulmuştur. Bölgenin etrafı yüksek dağlarla çevrili olup, orta kısım ise engebeli ovadır. Hınıs’taki önemli dağlar batıda Bingöl dağları, güneyde Akdoğan (Hamurpet) dağları olup, doğuda Ak dağları (Çiya Gewrk), kuzeyde Kanca dağları ve Karya dağı ile çevrilidir. Bu dağlarla bilhassa Bingöl dağları üzerinde yayla ve platolar mevcuttur. Arazi genellikle çıplak bir görüntüye sahiptir. Tarım alanları azdır. İlçede en yüksek rakım Bingöl dağları üzerindeki KOF tepesidir (3070 m). Ak dağlar (2953 m) Akdoğan dağı (2879 m) Kulluca tepesi (2754 m)dir. En düşük rakım ise Hınıs ve çevresi; 1650 m civarındadır.

NÜFUS VE YERLEŞİM

İdari yönden bağlı olduğu Erzurum İlinin güneyinde yer almakta olup, İl Merkezine Erzurum – Muş karayolu üzerinden 150 km, Hınıs – Karayazı – Erzurum karayolu üzerinden 170 km uzaklıktadır.

Hınıs'ın önemli akarsuları Haftrenk çayı, Ambarcı deresi çayı, Kilise deresi çayı, Nacaran çayı, Kolhisar ve Halilçavuş çaylarıdır. Bingöl dağları üzerinde irili ufaklı 100 kadar göl mevcuttur. Hınıs doğal kaynak suları ile meşhur olmuş bir şehirdir.

Hınıs deprem kuşağı üzerinde olup, 1959, 1966, 1992 yıllarında üç büyük deprem geçirmiştir.

Hınıs’ın doğusunda Karaçoban İlçesi, Güneyinde Varto ve Bulanık, Batısında Varto ve Tekman İlçesi, Kuzeyinde Tekman veKarayazı ilçeleri vardır.

Hınıs nüfusu 2014 yılına göre 28.607'dir. Bu nüfus, 14.531 erkek ve 14.076 kadından oluşmaktadır. Yüzde olarak ise: %50,80 erkek, %49,20 kadındır.

İlçede etnik grup olarak ağırlıklı olarak Kürtler yaşamaktadır. Çoğunluğu Şafii mezhebine bağlı olup Sünni’dirler. Hınıs’ta az miktarda alevi inancına bağlı köyler bulunmaktadır. Hınıs’ta I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Hristiyan dinine mensup Ermeni halkı azınlık olarak yaşamıştır. Hınıs’ta dil olarak Türkçe, Kürtçe’nin Kurmanci ve Zazaca/Dımılkiağızları konuşulmaktadır.

EKONOMİ

Hınıs ekonomisi hayvancılık, tarım, bostancılık ve ticarete dayalıdır. Hınıs İlçesine özgü tarla bitkilerinden olan Hınıs Şeker Fasulyesi, Hınıs’ın doğal kaynak suları ve hayvancılık potansiyeli değerlendirilerek ilçeye ekonomik anlamda bir kalkınma sağlatılabilir.