İSPİR TANITIM ve TARİHÇESİ

İSPİR MÜFTÜLÜĞÜ OLARAK ;

TEMEL İLKELERİMİZ

İslam dininin ana kaynaklarına dayalı sağlam bilgiyi esas alarak ve her türlü siyasi görüş ve düşüncenin üstünde kalarak milli birlik ve dayanışmayı temin etmeyi, kardeşlik, yardımlaşma ve fedakârlık başta gelmek üzere dinimizin yüce prensiplerini bütün vatandaşlarımıza tanıtmayı, din konusunda halkımızı doğru bilgilendirmeyi, manevi ve ahlaki değerlere bağlılıklarını artırmayı amaç edinmeye çalışmaktır.

MİSYONUMUZ

Kur’an ve sünnet ışığında ahlak eksenli bilgiye dayalı olarak toplumu dini konularda aydınlatmak, camilerin yönetimi ve ibadet hizmetleri ile ilgili işleri/işlemleri yapmak, kameri ay başları ile namaz vakitlerini dini ve astronomik kriterlere göre tespit etmektir.

VİZYONUMUZ

Toplumun her kesimine sahih dini bilgiye dayalı din hizmeti sunan, camilerimizi toplum hayatının önemli merkezlerinden biri haline getiren, dünya ölçeğinde namaz vakti ve kameri aybaşı hesaplamalarında birliği sağlayacak çalışmaları yapan bir birim haline gelmektir.

İspirin Tarihi

Yerleşim, Herodotos tarafından "Saspeir", Ksenophon’da "Hesperit", Bizanslı Fastus tarafından ise "Sber/Sper" diye adlandırılmıştır. Şehrin adının, Çoruh nehri kıyısına yerleşmiş bir Saka toplumunun adından geldiği de ileri sürülmektedir

Oldukça eski bir yerleşim alanı olan ilçemiz ve çevresine, Milattan, önce 9.yüzyılda Urartular hakim olmaya başlamış ve M.Ö. 753 yılında kökü Oğuzlara dayanan SAKA-İSKİT Türkleri bu bölgeye gelip yerleşmişlerdir. M.Ö. 665 yıllarında Çoruh nehri havzasına yerleşen Saka Türk’lerinin HESPERİT ve İSPİRİTİZ Boyları bu bölgeye İSPİR adını koymuşlardır.

1015’ ten itibaren Anadolu’ya başlayan Türk akınlarının tesir sahasında kalan yöremiz, 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Türk topraklarına katılmıştır.

Anadolu beyliklerinden sonra İlhanlılar, Karakoyun ve Akkoyunlular tarafından el değiştirilen İspir 1387 tarihinde Timur tarafından zaptedilmiş, daha sonra Karakoyunlular ve Şah İsmail hakimiyetine giren İspir ve yöresi 1514 Çaldıran Zaferi ile Yavuz Sultan Selim tarafından alınmış ve ondan sonra Osmanlı İmparatorluğunun bir Sancağı haline getirilmiştir.İlçe merkezinde bulunan Sultan Selim Camii Çaldıran Seferi dönüşünde Yavuz Sultan Selim Han tarafından yaptırılmıştır.

İspir ve çevresi, Doğu Anadolu’yu Doğu Karadeniz kıyılarına ve Kafkaslara bağlayan, tarihin çeşitli dönemlerinde askeri ve ticari amaç ile kullanılan doğal ve tarihi yollar üzerindedir. Özellikle Serçeme Boğazı-ispir güzergahında bulunan çok sayıdaki kale ve garnizon, burasının eskiden beri kullanılan bir anayol olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra İspir, tarım ve hayvancılıkla elverişli olmasından dolayı çevresinden göç almıştır. Adını Saka Türklerinin Sasper Boyu’ndan aldığı iddia edilen İspir; Hurri, Urartu, Saka (İskit), Med, Pers, Roma, Bizans, Sasani, Emevi, Abbasi, Selçuklu, İlhanlı, Karakoyunlu, Timurlu, Akkoyunlu, Gürcü Krallığı ve Osmanlı medeniyetlerinin yerleşim alanı olmuştur. İspir ve çevresi Urartular'a ait çivi yazılı belgelerde Kulka (Qulha) adıyla geçmektedir.^[3]

1514 Çaldıran Seferi sonrasında Osmanlı hakimiyetine giren İspir, 1515 tarihinde sancak olan İspir, aynı yıl içerisinde yeni kurulan Diyarbakır Beylerbeyiliğine, 1520 yılında da Rum Eyaleti' ne bağlanmıştır. 1535 yılında yeni kurulan Erzurum Vilayetine' ne bağlı bir sancak olmuştur^[4]. 1642 Tarihli Avarız Defterinde İspir kazasında 12 Müslüman hane, 17 Gayrimüslim hane, 139 asker ile 10 din görevlisi bulunmaktaydı. İspir kazası toplamında ise 531 Müslüman ile 286 Gayrimüslim hane bulunuyordu^[3]. 1835 tarihli nüfus yoklama defterine göre İspir' de kaza merkezi ile birlikte 152 yerleşim alanı bulunmaktadır. Bu sayımda İspir kaza merkezi ve köylerinde yaşayan toplam erkek sayısı 11.308 kişi olup, bunun 10.691'i Müslüman erkek geri kalan 617 erkekte gayrimüslim nüfusu oluşturmaktaydı^[5]

1839 tarihli kaynaklarda İspir nahiye olarak kayıtlara geçmiştir. 1880 yılına kadar Erzurum merkez sancağına bağlı kaza olan İspir, bu tarihte yeni sancak yapılan Bayburt’a bağlanmıştır. Bayburt' un kaza statüsüne düşürülmesi üzerine İspir 1888 yılında yeniden Erzurum merkez sancağının bir kazası oldu. 1892-1898 yıllarında İspir 143 köyü olan kaza konumundaydı. 1895-1896 yıllarında yerleşime telgraf hattı gelmiştir. 1900 yılında Bayburt-İspir arası posta sürücülüğü hizmete geçmiştir. Gene 1900 yılında yeni "Hükumet Konağı" hizmete açılmıştır.^[4]

İspir ve çevresi 1916–1918 yılları arasında Rus egemenliğinde kaldıktan sonra 25 Şubat 1918’de Kazım Karabekir komutasındaki 1. Kafkas Kolordusuna bağlı birliklerce geri alındı.

İspir Coğrafi Yapısı

İlçemiz Erzurum’un kuzeyinde Mescit dağlarının kuzey eteklerinde ve Çoruh nehri vadisinde kalmıştır. Rakımı 1050 metre olup; yüzölçümü yaklaşık 2100 Km.2 dir. İlçemizin doğusu Tortum ve Yusufeli, batısı Pazaryolu, Kuzeyi Rize ve Artvin, Güneyinde ise Bayburt ile sınırlıdır. 2400 ile 3900 metre arasında irili ufaklı çok sayıda dağ mevcuttur. Kaçkar (3937 m.) Mescit (3240m) Toros (3500m.) Devedağı 3363 m.) Bozan (2292 m.) gibi yüksek dağları bulunmaktadır.

Türkiye’nin en önemli akarsularından biri olan Çoruh nehri (Yaklaşık 335 Km.) de İlçemiz sınırları içerisinde doğup, ilçemizi baştan aşağı ikiye bölmektedir.

İspir ilçesi Erzurum il merkezinin 143 km kuzeyinde yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü 2244 km²'dir. İlçe sınırları içerisinde 2400 ile 3900 metre arasında yükseklikte irili ufaklı çok sayıda dağ bulunmaktadır. Kaçkar, Mescit Dağı 3240 m, Deve Dağı 3363 m, Bozan Dağı 2924 m, Sandık Dağı 3186 m, Yassı Dağ 2500 m, Kazancık Dağı 2750 m, Korga Dağı 2364 m Ayazöldüren Dağı 2500 m, Asniyar Dağı 3040 m, Dilek Dağı 3549 m, Hasan Dağı 2900 m ve Nevse Dağı 3114 m bu dağlardan önemli olanlardır. Dünyanın en hızlı akan nehirlerinden birisi olan Çoruh Nehri İspir' den doğrak İspir ilçesinden geçmektedir. Su sporları, özellikle rafting için ilçede çok uygun alanlar vardır.

2014 yılı verilerine göre İspir, sahip olduğu 76.865 hektar orman arazisi ile Erzurum ilindeki en fazla orman arazisine sahip ilçe durumundadır

İklim

İlçemiz karasal iklim ve deniz iklimi arası bir geçiş yeri olup, ağırlıkla karasal iklim özellikleri görülmektedir. İlçemizde yıllık yağış miktarı 516-677 lt. civarında mevsimlere göre dağılım aşağıdaki tabloda verilmiştir. En fazla yağış İlkbahar aylarında 215.3 lt. en az yağış Kış aylarında 101.02 lt. miktarında görülür.

İspir İlçesi, Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgesinin kesiştiği alanda bulunur. Ayrıca İlçenin kuzey ve güneyi çok yüksek dağlarla çevrilidir. İlçede karasal iklim ve deniz iklimi arası bir geçiş yeri olup, ağırlıkla karasal iklim özellikleri görülmektedir. Bu nedenle ilçeye hakim iklim, karasal iklim ile deniz iklimi arasında bir geçiş iklimidir. Bu iklim özeliği İlçede aynı anda farklı iklimlerin oluşmasına yol açmaktadır. Erzurum'un diğer ilçelerine nazaran İspir’in iklimi kışları daha ılıman geçmektedir. Ancak kış ve yaz ile gece ve gündüz sıcaklık farkları hayli fazladır. İspir ilçesi sınırları içinden vadi ve havza oluşturarak geçen Çoruh nehri boyunca İklim özellikleri daha da farklılıklar göstermektedir. Bu vadide Yusufeli ilçesine doğru gidildikçe mikroklima iklim özellikleri hakim olmaya başlar. İşte bu mikroklima yapı hayvansal ve bitkisel çeşitliliği de çoğaltmıştır. Ve vadinin bir kısım yerlerinde özellikle ; Çamlıkaya nahiyesinden Yusufeli İlçesine doğru pirinç, çeltik ve nar gibi sıcak iklim özelliklerinde yetişebilen bitkilerin buralarda yetiştirilmesi, bu geçiş ikliminin özelliğini göstermesidir. Ayrıca bu vadi iklimsel olarak göçmen kuşkarın tercih ettiği göç yolları üzerindedir ve kuş türleri buralarda yerleşme ve barınma imkanları bulmaktadır. Ancak son yıllarda Çoruh vadisi boyunca kurulmakta olan (HES) Hidroelektrik santral'leri ve baraj'ların tamamlanmasıyla, bu vadinin ekosistemi ile İspir İlçesinin iklim özellikleri tamamiyle değişikliğe uğrayacaktır. (HES) 102.620 (ha) tarım arazisini su altında bırakacak ve bu yörede son derece çeşitlilik taşıyan hayvansal, bitkisel ve flora çeşitliliği başkalaşacaktır.

Sosyal ve Kültürel Durum

Bayram, panayır, düğün ve okulların sosyal faaliyetleri içinde tipik Anadolu özelliklerini taşımaktadır.

İlçemizdeki vatandaşlarımızın tamamı Müslüman Türk olup, dönme veya başka dine mensup kişi bulunmamaktadır.

İlçemizde değişik kökenli halk ve aşiret, şeyh ağa gibi topluluklar bulunmamaktadır.İspir tarihsel yapısı ve önemli bir geçit noktası olduğundan kültürel anlamda zengin bir coğrafyadır. Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin geçiş noktasında bulunan ispir birçok kültürü bir arada barındır.Erzurum ve Doğu kültürü mevcuttur. İspir'de Horon ve Bar oyunları geleneksel halk danslarını oluşturur. Tulumyörede ağırlıklı olarak çalınan Enstürmandır, bununla bereber Davul ve zurna'da kullanılmaktaktadır. Yöre halkı Türk ve Hemşinli^[7] nüfus'tan oluşmaktadır

Tarım ve Hayvancılık

Yukarı Çoruh Bölümü ile, Çoruh Vadisi boyunca yer yer rastlayan kısmi düzlükler haricinde arazi bulunmamaktadır.Coğrafi yapının bu şekilde oluşu bölgede daha ziyade hayvancılığın ön plana çıkmasından etkili olmuştur.İlçede büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır.Son yıllarda küçükbaş hayvancılıkta gerileme,büyükbaş hayvancılık da ise gelişme gözlenmektedir.

Ekime ve dikime müsait toprakların azlığı ziraatın gelişimini engellemektedir.Bölgede az da olsa hububat,bağ-bahçe,sebzecilik yapılmaktadır.Son yıllarda ilçede seracılık başlamış ve gelişme eğilimi göstermektedir.

İlçede yer yer raslanan ormanlık olan olmasına rağmen ilçe ekonomisine önemli bir katkıda bulunduğu söylenemez.

İlçe meyve ve sebze bakımından zengindir. Dut ve dut mamülleri (pestil, kuru dut, pekmez, köme vs.) en önemli geçim kaynaklarından biridir. Bölgede fasulye yetiştiriciliği yaygındır ve "İspir Fasulyesi" yurt genelinde meşhurdur.

Tarıma elverişli alanların dar ve az olması nedeniyle bölge halkı iş bulmak amacıyla gurbet işçiliğine çıkmaktadır. Genelde fırıncılık işi yaparlar. Son yıllarda seracılık ve özellikle arıcılıktan da ilçe ekonomisine girdi sağlanmaktadır. İlçede birkaç yerde suni balıkçılık yapılmaktadır.

İlçe ve yöresinde yeraltı zenginlik kaynakları bakımından işletilmeyi bekleyen kömür, bakır ve altın maden yataklarının bulunur ve bu maden yataklarının işletilmesiyle ülke ekonomisine önemli bir girdi kazandırılacağı düşünülmektedir.

Bölgede zengin altın yatakları bulunmaktadır. Ayrıca ilçe sınırlarında muhtelif yerlerde zamana zaman degerli tarihi eser ve hazineler bulunmuştur. Halen toprak altında gömülü kalmış pek çok hazine olduğu tahmin edilmektedir.

Sanayi ve Ticaret

İlçede hiçbir sanayi kuruluşu yoktur.Esnaf ve sanatkarların satmış oldukları hazır ürünler ile az da olsa ilçede üretilen bal,kuru fasulye,dut,ceviz,pestil,pekmez vs. ürünler çevre il ve ilçelere satılmaktadır.

Diğer Gelir Kaynakları

Tarıma elverişli alanların dar ve az olması nedeniyle bölge halkı iş bulmak amacıyla gurbet işçiliğine çıkmaktadır.Son yıllarda seracılık ve özellikle arıcılıktan ilçe ekonomisine girdi sağlanmaktadır.İlçede birkaç yerde suni balıkçılık yapılmaktadır.(Alabalık)

İlçemiz ve yöresi yeraltı zenginlik kaynakları bakımından işletilmeyi bekleyen Kömür, Bakır ve Altın maden yataklarının bulunduğu ve bu maden yataklarının işletilmesiyle ülke ekonomisine kazandırılacağı açıktır.

İstihdam ve İşsizlik

İlçede istihdamı sağlayacak,işsizliği önleyecek herhangi bir imkan bulunmamaktadır.Bu nedenle de genç kesim genellikle gurbette iş aramaktadır.(Türkiye’nin büyük şehirleri ve yurt dışında)

Tarıma elverişli arazilerin dar ve az olmasına rağmen Kuru fasulye, dut pekmezi, arıcılık ve hayvancılık gelişmiştir. Özellikle Kuru fasulyemiz ulusal bir üne sahiptir.

İlçemizde 224.400 hektar arazi varlığı mevcuttur.

ARAZİ CİNSİ	ALANI (Ha)	% ORAN
TARIM ARAZİSİ	14.362	6
ÇAYIR-MERA	121.670	54
ORMAN VE FUNDALIK	52.763	24
TARIM DIŞI YERLEŞİM ALANLARI	35.605	16

Hayvan Varlığı

İlçemiz hayvancılık alanında da çok gelişmiştir. Özellikle arıcılık bölge insanın geçim kaynaklarından biridir.

Turizm

İspir hem tabiat güzellikleri ile hem de tarihi kalıntılarıyla turizme çok elverişlidir .Yedi göller, mağaralar ve dünyanın en hızlı akan nehirlerden biri olan Çoruh Nehri'ndeki rafting sporuna elverişliliği, özellikle yaz turizmi için çok önemlidir.Çim kayağı için uzun ve uygun pistler.Balon ve Yamaç paraşütçülüğü için gerekli engebeli ve yüksek dağlar ve tepeler ve ayrıca bütün bu güzelliklerin yanı sıra gerek ilçe merkezinde ve gerekse diğer yerleşim alanlarındaki kale ,cami,çeşme vb tarihi kalıntıları ve tabiat güzellikleriyle turizme açılmayı beklemektedir